Jonge mensen met dementie wonen vaak langer thuis, waar juist logopedie een waardevolle bijdrage kan leveren in het wegnemen van obstakels in de communicatie.

Logopedie is een breed vak
Annemieke van de Dussen is vrijgevestigd logopedist en heeft ruime ervaring met het werken met (jonge) mensen met dementie. Daarnaast is zij een ervaringsdeskundige als partner van een (inmiddels overleden) man met dementie op jonge leeftijd. Zij is lid van de Landelijke Werkgroep Logopedie en Dementie, die zich hard maakt voor meer bekendheid voor de inzet van logopedie bij dementie. Annemieke: “Logopedie is een breed vak. Wij hebben kennis van problemen bij spreken, non-verbale communicatie, woordvindingsproblemen, stemvorming en ademhaling, gehoor, luisteren en begrijpen, eten en slikken. Als logopedist kun je na de opleiding na- en bijscholing volgen om je meer te specialiseren in een bepaald werkgebied, vaak gekoppeld aan je werk bij een zorgaanbieder.”

Langer thuis
Jonge mensen met dementie wonen vaak langer thuis. Om dit zo lang mogelijk succesvol te laten verlopen, zijn er meestal aanpassingen nodig. Je kunt hierbij denken aan het inzetten van geheugensteuntjes, maar mensen met dementie op jonge leeftijd kennen vaak andere problemen. Annemieke: “Als je op jonge leeftijd dementie krijgt, sta je volop in het leven. Het gezin is nog relatief jong. Een logopedist kijkt naar wat er nodig is om het gezin door te laten draaien. Communicatie in jonge gezinnen verloopt meestal vrij hectisch. Welke aanpassingen zijn er dan nodig om de ouder met dementie toch mee te laten praten? Maar ook, welke problematiek, bijvoorbeeld moeite bij het vinden van woorden, is blijvend en zal het gezin moeten leren accepteren? Naast het gezin is er ook de omgeving. Iemand die Frontotemporale dementie (FTD) heeft, kan moeite hebben met het inleven in de ander als gevolg van de aandoening. Een logopedist geeft de omgeving en de cliënt advies over de manier waarop je toch een waardevolle gesprekspartner kunt blijven bijvoorbeeld door samen een communicatieadvies te schrijven waarin staat op welke wijze iemand het best tot zijn of haar recht komt in een gesprek.”

Multidisciplinair
In de thuissituatie is de logopedist vaak onderdeel van een multidisciplinaire samenwerking. Annemieke: “Samen met onder andere een trajectbegeleider, fysiotherapeut en ergotherapeut kijken wij wie het beste als eerste de aansluiting maakt in de thuissituatie. Het is belangrijk om een eensluidend advies te geven om onrust in een gezin te voorkomen. De andere therapeuten kunnen ook bij de logopedist om advies vragen.”

Verpleeghuissetting
In een woonvoorziening of op een dagbehandeling is de logopedist onderdeel van het behandelteam en wordt deze erbij geroepen als dat nodig is. De aandacht van de logopedist in een verpleeghuissetting richt zich onder andere op het begrijpen van gedrag. Annemieke: “Zij maken soms gebruik van video-analyse. Met het team kijken zij naar communicatie in een situatie die onbegrepen gedrag kan veroorzaken. Samen zie je beter waar het mis gaat en hoe dit ondervangen kan worden.” Ook is er aandacht voor weerstand tegen eten of problemen bij het slikken. Bij eten en drinken wordt bijvoorbeeld vaak samen met de diëtist gekeken naar de juiste consistentie en samenstelling van de voeding.

Opleiding
Er is nog geen speciale opleiding voor logopedie bij jonge mensen met dementie. Op de HAN wordt de nascholing ‘Logopedie en beginnende dementie’ gegeven. Annemieke: “Binnen deze opleiding wordt aandacht besteed aan dementie op jonge leeftijd. Een promovenda doet onderzoek naar het gebruik van Commens, een methode om een goed communicatieadvies te schrijven bij beginnende dementie. Als dit onderzoek is afgerond, wordt de uitkomst van het onderzoek onderdeel van de nascholing. De specialisatiescholing bij dementie staat nog in de kinderschoenen. Andere opleidingen zijn voor diverse paramedici disciplines samen opgesteld.  Er zijn ook cursussen over sensorische informatieverwerking bij dementie.”   Voor dementie is het nog geen vereiste om in een register te staan, zoals dat wel bij Afasie en Parkinson het geval is.

Landelijke werkgroep
De Landelijke Werkgroep Logopedie en Dementie bestaat uit zo’n 25 logopedisten die verspreid over het hele land werkzaam zijn. Annemieke is één van hen. “De landelijke werkgroep wil ook een vraagbaak zijn voor collega’s die werken met (jonge) mensen met dementie. Wij kunnen meedenken; met 25 personen weten wij meer dan één.” Nieuwe leden zijn altijd welkom.

De Landelijke Werkgroep Logopedie en Dementie heeft nauw contact met de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie (NVLF). Op de NVLF website [toegankelijk voor leden] staat een overzicht van materialen rondom logopedie en dementie die door de werkgroep zijn gemaakt. Zo is door hen  de brochure 'Ik heb er geen woorden voor' gemaakt met bijbehorende video’s met daarin adviezen voor communicatie bij dementie.

Meer informatie en contact:

lwlogopediedementie@gmail.com